5 علامت سرکوب خشم که باید جدی بگیرید

نویسنده: آکادمی تالیف نوجان

• سرکوب خشم منجر به افسردگی، پارانویا و پرخاشگری منفعل می­‌شود.
• کسی که خشم خود را سرکوب می­‌کند از طرد شدن به واسطه‌ی بروز مستقیم خشم می­‌هراسد.
• اگر فرد این حق را برای خود متصور شود که می­‌تواند قاطعانه خشم خود را بروز دهد، آسیب ناشی از سرکوب خشم برطرف خواهد شد.

بسیاری از افراد دید منفی نسبت به خشم دارند و فکر می­‌کنند باید آن را سرکوب، پنهان یا به سرعت برطرف نمود. اما برخلاف باور عموم، خشم یک احساس طبیعی، نه خوب و نه بد، است که کارکرد مخصوص به خود را دارد.

متأسفانه، دلایل زیادی (از تجربه‌ی خانوادگی در کودکی گرفته تا شرایط اجتماعی) باعث شده بسیاری از افراد به اشتباه دید منفی نسبت به خشم داشته باشند یا حتی آن را دور از اخلاق بدانند. این مسئله باعث می‌شود فرد به صورت ناخودآگاه این احساس طبیعی را در خود سرکوب کند اما سرکوب باعث از بین رفتن آن نمی‌­شود.

افراد با سرکوب خشم، آن را در جسم و روان خود درونی می­‌کنند. ممکن است در اکثر شرایط، از دست خود عصبانی شوند و خودشان را سرزنش کنند. درونی کردن خشم منجر به افسردگی، اضطراب و ناخوشی جسمی می­‌شود (یعنی احساسات خود را به شکل درد جسمانی یا کسالت و ناخوشی فیزیکی نشان می­‌دهد).

علائم سرکوب خشم

در ادامه به پیامدهای سرکوب خشم می­‌پردازیم:

1. افسردگی

• بدون دلیل خاص احساس ناراحتی می­‌کنید؟
• اغلب حس ناامیدی و پوچی دارید؟
• حتی نسبت به اهدافی که دارید، بی­‌انگیزه و بی­‌انرژی هستید؟
• مدت­‌هاست که از ناراحتی زمین‌ه­ای رنج می­‌برید؟

سال­‌هاست که روانکاوها به این نتیجه رسیده‌­اند که سرکوب و درونی کردن خشم منجر به افسردگی می­‌شود. این دسته از افراد در تمام شرایط احساس ناراحتی می­کنند درحالیکه در واقعیت بابت یک مسئله‌ی به خصوص عصبانی هستند.

کسانی که به دلیل سرکوب خشم دچار افسردگی می­‌شوند، درواقع یک نوع مکانیزم دفاعی به نام همانندسازی با پرخاشگر را در پیش گرفته‌­اند.
زمانی که فرد در کودکی مورد آزار یا خشونت قرار می‌­گیرد، بخشی از روان او صدای پرخاشگر را می­پذیرد. این بخش حیات مخصوص به خود را آغاز می­‌کند و خشونت را در ذهن قربانی زنده نگه می­‌دارد.
در این حالت، صدایی از درون مدام از فرد انتقاد می­‌کند و او را مورد تحقیر قرار می‌­دهد. این منتقد درونی، درست مثل والد، قلدر یا معلم منتقد، پیوسته به فرد حمله می­‌کند.

کسی که خشم خود را سرکوب می‌­کند، از این می­‌هراسد که با بروز مستقیم آن طرد یا رها شود. در شرایط تنش­‌زا، ترس از اینکه خشم رابطه را از بین ببرد بر سایر عواطف غلبه دارد. درونی کردن خشم باعث می­‌شود این احساس به حس شرم و گناه تبدیل شود. احساس شرم و گناه، چه به صورت خودآگاه چه ناخودآگاه، راه را به سمت افسردگی باز می­‌کند.

2. اطاعت

بعضی از افراد در خانواده، مدرسه یا مذهب یاد گرفته­‌اند که خشم بد یا حتی غیر اخلاقی است. درنتیجه، از قدرت خشم خود می‌هراسند و هر بار عصبانی می­‌شوند، در درون خود احساس کشمکش خواهند داشت.
همزمان نیروی از بین بردن خشم در درون افراد شکل می­‌گیرد و ممکن است بلافاصله تمرکز خود را روی نیازهای طرف مقابل بگذارند و به نیاز خود بی­‌توجه شوند.در این شرایط، فرد برای جلوگیری از دعوا، تصمیم می­‌گیرد در مقام شنونده ظاهر شود و هر کاری از دستش برمی­‌آید انجام دهد تا آرامش و هماهنگی حفظ شود.

این ویژگی بیشتر در بین کسانی شایع است که از نظر عاطفی حساس هستند و حس همدردی زیادی دارند. تجربه‌ی زندگی به آن­ها یاد داده که زیادی حساس، دراماتیک و رک هستند و زیادی به چیزهای کوچک اهمیت می­‌دهند.
پس یاد گرفته­‌اند برای همرنگ شدن با جماعت خودشان را ساکت کنند. در این شرایط، فرد به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه تلاش می­‌کند تا هیجان و انرژی خود را کنترل کند.
این دسته از افراد، در کودکی سرشان به کار خودشان مشغول بود تا والد افسرده ناراحت و والد پرخاشگر عصبانی نشود. این افراد در خانواده در نقش میانجی ظاهر می­‌شوند یا به نوعی نامرئی تلقی می­‌شوند و هر کاری از دستشان برمی­‌آید انجام می‌­دهند تا نیازهای عاطفی آن­‌ها دیگران را مورد اذیت و آزار قرار ندهد. ترجیح می­‌دهند دیگران را آرام کنند و آتش جنگ را بخوابانند تا اینکه خشم خود را بروز دهند و خطر دعوا را به جان بخرند.

3. پارانویا

پارانویا یکی از پیامدهای سرکوب خشم است که شیوع کمتری دارد ولی در بعضی از موارد، رخ می­‌دهد. در بعضی از شرایط، سرکوب خشم باعث می­‌شود فرد آن را بیرونی کند. یعنی به جای اینکه بپذیرد چیزی او را آزار می­‌دهد و مسبب خشم و پرخاش اوست، این عواطف را به دیگران نسبت می­‌دهد و آن­‌ها را دشمن خود می­‌خواند.
دنیا از نظر این دسته از افراد جای خطرناک و بیگانه­‌ای است و نمی­‌توانند به دیگران اعتماد کنند. هربار به صورت قاطعانه ابراز وجود کنند، دچار یک ترس غیر منطقی می­‌شوند مبنی بر اینکه دیگران درصدد تلافی و تنبیه آن­‌ها برمی­‌آیند.

4. تقوا

این نوع خشم مرموز و ساکت است و حتی اگر ابراز شود، به شکل ناامیدی یا دلخوری خود را نشان می­‌دهد. اگر سرکوب خشم با تمایلات کمال­گرایانه یا وسواس فکری-عملی همراه شود، به صورت تقواگونه نمود پیدا می‌­کند و فرد بی­‌وقفه خود و دیگران را به باد انتقاد می­‌گیرد.
افراد کمال­‌گرا به دو دلیل خشم خود را سرکوب می­‌کنند: نفرتی که به دلیل برآورده نکردن معیارها در درون خود انباشته می­‌کنند یا بی‌دقتی و بی­‌اخلاقی دیگران.آن­‌ها زندگی خود را وقف تلاش برای انجام کار درست کرده‌­اند پس طبیعی است که از دیگران بابت عدم انجام این کار و در عین حال، رسیدن به خواسته­‌های خود، متنفر باشند.

در اکثر موارد، این دسته از افراد عصبانی به نظر نمی‌­رسند بلکه بیش از حد متمدن، کنترل­ شده و عصاقورت­ داده هستند. به ندرت پیش می­‌آید حس تنفر خود را بروز دهند یا به آن اعتراف کنند چون دوست ندارند دیگران به چشم آدم عصبانی به آن­‌ها نگاه کنند. اما اگر احساس کنند که خشم آن­‌ها توجیه منطقی دارد، چنان خشمگین می‌­شوند که دیگران را شوکه می­‌کند.

5. پرخاشگری منفعل

در اغلب موارد، پرخاشگری منفعل شامل سرکوب رفتار است. ممکن است فرد فراموشکار شود، به مسوولیت­‌های خود بی‌­اعتنا گردد و در انجام وظایف تعلل کند یا عملکرد ضعیف از خود نشان دهد. ممکن است نسبت به شریک خود سرد و بی­‌تفاوت شود، شوخی­‌های نیشدار کند، به وعده­‌های خود عمل نکند یا با لجبازی درخواست دیگران را اجابت نکند. پرخاشگری منفعل باعث می­‌شود دیگران احساس گناه داشته باشند و خود را در قبال ناراحتی فرد مسوول بدانند.

پرخاشگری منفعل قاتل خاموش و تدریجی روابط است. کسانی که این رفتار را از طرف مقابل می­‌بینند، بدون اینکه علت را بدانند، احساس می­‌کنند مورد تنبیه و حمله قرار گرفته‌­اند. حتی اگر صلاح طرف مقابل را بخواهند، نمی­‌دانند راه حل بهتر کردن رابطه با کسی که پرخاشگری منفعل را در پیش گرفته چیست.

سرکوب خشم پیامدهای زیر را به دنبال دارد:

• علائم روان­‌تنی و ناخوشی فیزیکی مانند سردرد، سرفه‌ی مزمن و مشکلات گوارشی
• بی‌­تفاوتی و بی­‌حسی
• رخوت
• افسردگی یا کج‌­خلقی (دیستایمیا)
• ناراحتی مزمن بدون دلیل خاص
• بی­‌انگیزه بودن، اهمال­‌کاری مزمن
• میل به خودآزاری
• عدم توانایی در دفاع از حق خود که منجر به سوء استفاده‌ی دیگران می­‌شود
• داشتن معیارهای نامعقول و سفت و سخت
• منتقد درونی سختگیر
• عدم آرامش یا لذت بردن از زندگی
• سردرگمی نسبت به خود و هویت
• قرار گرفتن در معرض خشونت یا سوء استفاده‌ی دیگران به دلیل عدم توانایی در قبال مشخص کردن حد و مرز
• وابستگی
• پارانویا و اضطراب شدید
• تمایل به قضاوت دیگران
• بیگانگی و انزوای اجتماعی
• رفتارهای خودتخریبگر
• بروز خشم ناگهانی که دیگران را شوکه می­‌کند
• عدم رضایت در روابط عاشقانه و دوستانه
• از هم پاشیدن روابط، روابط عاشقانه و طلاق

خشم یکی از احساسات مهم در روان فرد است که نباید ممنوع یا انکار شود. بهتر است خشم را بشناسیم و با پیامی که می‌­خواهد به ما منتقل کند آشنا شویم. ابراز خشم به صورت قاطعانه و جرأت­مند باعث می­‌شود این احساس طبیعی تحت کنترل دربیاید تا حد و مرزها حفظ شود و بتوانیم برای حقوق اولیه‌ی خود بجنگیم. خشم امری طبیعی است و توانایی خشمگین شدن نسبت به کسی که حد و مرز خود را رد کرده، نشانه‌ی روان سالم است.